Yabani pancar (Beta vulgaris L.)

Prof. Dr. Rahim Anşin

Nezahat Gökyiğit Botanik Bahçesi Bilim Danışmanı

Yabani pazı olarak ta bilinen Beta vulgaris ıspanakgiller familyasından olup yumru köklü, iki yıllık ya da ender olarak çok yıllık otsu bir bitkidir. Genellikle 120cm, ender olarak 200cm’ye değin boylanabilir. Ekonomik yönden çok önemli kültür çeşitleri vardır. Kültür çeşitleri genellikle iki yıllık bitkilerdir. Örneğin şeker pancarı (Beta vulgaris subsp. saccharina) bunlardan en dikkat çekici olanıdır.

Yumruları genellikle koyu kırmızı, sarı ya da kahverengidir. Gövdesi ise dik veya yabani formlarda sıklıkla yatıktır. Gövdenin üst kısımları sade ya da dallıdır. Dip yaprakları uzun saplı, etli, kırmızı, beyaz veya sarımsı renklerdedir. Gövde yaprakları ise mızrak ya da yürek şeklinde koyu yeşilden koyu kırmızı renklere kadar değişik renkler gösterir. Yaprakların genellikle belirgin orta damarları vardır. Yaprak kenarları tam veya dalgalı, 5-20 cm uzunluğundadır. Çiçekleri küçük ve yoğun bir başak kurulu şeklindedir.

Yabani pancar Avrupa’nın Atlantik sahilleri, Akdeniz sahilleri, kuzey Afrika’dan batı Asya’ya değin yayılış göstermektedir. Kültür formları dünyanın hemen her yerinde sebze olarak yetiştirilmektedir. Aynı zamanda çok önemli bir ekonomik bitki olan şeker pancarının da atasıdır.

Yabani pancarın yumrulu kökleri ve yaprakları sebze olarak yenilmektedir. Ispanak gibi pişirilir. Kavurması yapılır. Yoğurt eklenerek yenilebilmektedir. Besin değeri çok yüksektir. C, B6 ve D vitaminleri, demir, magnezyum, sodyum, potasyum, şeker ve karbonhidrat içermektedir. Hazmı kolaydır.

Yabani pancar özellikle sahil kenarlarında, taşlıklı ve kayalık alanlarda, kumlu ve tuzlu deniz kumullarında, terk edilmiş yerlerde kolayca yetişmektedir.