Güzelavratotu (Atropa bella-donna L.)

Prof. Dr. Prof. Dr. Rahim Anşin

Nezahat Gökyiğit Botanik Bahçesi Dendroloji ve Doğa Koleji Ekoloji Danışmanı

Botanik Özellikleri: 50-150 cm boylarında, koyu morumsu renkte dallanmış gövdeli, tüysüz ya da üst kısımlarda bezeli tüylü çok yıllık otsu bir bitkidir. Yaprakları kısa saplı yumurtamsı ya da eliptik şekilde, 8-15 cm ve sivri uçludur. Çiçekleri erselik yapıda, çanak yaprak 10-17 mm, çan şeklinde derince bölünmüş 5 lobludur. Taç yaprak ise menekşe ya da mor renkte olup, tüp veya çan şeklindedir. Meyve üzümsü tipte 1-2 cm çapında, olgu evrede parlak siyah renklidir. Çiçeklenme Haziran-Ağustos; Meyvelenme ise Ağustos- Ekim aylarında gerçekleşir. Doğu Karadeniz’de Ladin, Kayın orman alanlarında orman içi açıklıklarında, tüm Karadeniz bölgesinde kesilen ormanlarda açılan ya da yanan alanlarda sıkça görülür.

Kullanım Olanakları: Bitkinin tüm organları yüksek dozda zehir içermektedir. Yaprakları atropin, hyoscyamin ve scopolamin alkoloidleri içerir. Yapraklarda alkoloid oranı %0,15-0,80; köklerde ise daha yüksek %0,80’dir. Tıbbi bir bitkidir. Ağrı kesici, spazmatik, terletici, süt ve mide ifrazatını azaltıcı etkileri vardır. Eski Roma imparatorluğu döneminde bu bitkiden elde edilen sıvı kozmetik sanayinde özellikle kadınların göz bebeklerini irileştirmek amacıyla kullanılmıştır. Bu sebeple bitki Türkçe adını bu özelliğinden almıştır. Belirli dozlarda kullanıldığında birçok semptomları tedavi edici özellikte bir drogdur. Özellikle çok zehirli bir mantar olan Amanita muscari mantar zehirlenmelerini önleyici etkilere sahip olduğu belirtilmektedir.

Yayılışı: Türkiye, Avrupa, Kuzey Afrika ve Batı Asya ülkelerinde doğal olarak yayılır.

Bu yazı serisinde söz konusu olan bitkiler zehirli bitkilerdir. Verilen bilgiler bilgilendirme amaçlı olup, bir reçete niteliği taşımaz. Yazarın ve yayınevinin bu konularda oluşabilecek herhangi bir olumsuz vakalarda hiçbir yükümlülükleri yoktur.